Қамаудағы журналист әрі белсенді Думан Мұхаммедкәрімнің ісі бойынша тергеу аяқталып, қазір өзі мен адвокаты қаңтардың 22 дейін іс-материалдарымен танысуға мүмкіндік алған. Бұл жөнінде 19 қаңтарда адвокат Ғалым Нұрпейісов хабарлады.

Ол Думан Мұхаммедкәрімге тергеумен келісім жасау туралы ұсыныс жасалғанын айтты.

– Тергеу жеті ай бойы жүрді. Осы уақытта Думанға келісімге келу туралы ұсыныс жасалды. Келгендердің аты-жөндерін атамай-ақ қояйын. Бірақ мұндай факт болды. «Егер өзіңнің көзқарасың мен жұмысыңнан (журналистика – ред.) бас тартсаң, алты жылға шартты соттап, сот залынан шығарамыз» деген, егер келіспесе, «7 жылға сотталып, әрі қарай қамауда қала беретінін» айтқан, - дейді адвокат Нұрпейісов.

Мұхаммедкәрім мұнымен келіспегенін айтқан адвокат 7 томдық іс-материалдар бұған дейінгі сотталған ҚДТ мен "Көше партиясы" белсенділерінің ісінен айнымайтынын атап өтті. (Астана соты шетелде тұратын экс-банкир Мұхтар Әблязовтың "Қазақстанның демокраиялық таңдауы" (ҚДТ) қозғалысын "экстремистік ұйым" деп танып, қызметіне тыйым салған. Еуропарламент ҚДТ-ны "бейбіт оппозициялық ұйым" деп атайды).

– Қылмыстық істің өзі филологиялық сараптамаға ғана негізделген. Онда үш сарапшы өзінің қорытындысын берген. Ол қорытынды солардың ұятында, неге дейсіздер ғой? Журналистика аналитика мен оқиғаны баяндайтын бірнеше бағытқа бөлінеді. Думан саяси аналитикамен айналысты. Мұны біз жасатқан сараптама да растайды, журналистік сұқбат, өзара әңгіме жасағанын айтқан. Сұқбат ала отырып «ҚДТ-ның идеясын насихаттап, оны қолдауға болмайды, Думан тек сұрақ қоюшы, - дейді адвокат.

Ал «экстремизмді қаржыландыру» деген екінші бап бойынша да адвокат өз позициясын айтты.

– Тергеу, Думан сұқбат кезінде бейнежазбасының астына донат жинау үшін банк шотының нөмерін көрсеткенін – «экстремистті қаржыландыру» деп отыр. Бұл қаржы Мұхтар Әблязовті қорғайтын француз адвокаттарына төлеу үшін керек еді. Мен тергеуде Әблязовті «экстремист» деп таныған Қазақстанның я өзге елдің сотының шешімін талап еттім. Ондай құжат жоқ. Әблязовқа осы күнге дейін шыққан сот шешімдері экономикалық қылмыстарға қатысты – экстремизмге еш қатысы жоқ. Бұл бапқа қатысты 207 куәгердің барлығы Думанды танымайтынын, өздерінің Әблязовқа көмектескісі келгенін айтып отыр, - дейді Нұрпейсов.

Бүгін Алматыда адвокатымен бірге жиналған бір топ адам Думан Мұхаммедкәрім өзінің саяси көзқарасы үшін қамауда отырғанын айтып, сотты ашық өтуін талап ететіндерін жеткізді.

– Тек Думан емес Әйгерім Тілеужан, Марат Жыланбаевтардың қамауда отыруының ең басты себебі – қазіргі Тоқаев жүйесін өткір сынға алғандығы. Оның ішінде 22 жылғы Қаңтардағы ресми түрде хабарланған 238 адамның, шын мәнінде одан да көп адамның өмірінің қиылуы, оққа ұшуы, қаза табуы, бұл үлкен қасірет, бұл үлкен қылмыс. Мінеки, осыны жасқанбай, турасын айтқан және ол неліктен осылай болды деген сұрақты ашық қойған, сол үшін президенттің өзінен бастап жауапкершілікке тартылу керек деген мәселені қозғаған адамдар бұлар. Оларды сол үшін сотқа тартып отыр деп есептеймін, - деді қоғам белсендісі Рысбек Сәрсенбай.

Әзірге Қазақстан билігі жоғарыда айтылған жайттарға реакция білдірген жоқ.

Адвокаттың сөзінше, қаңтардың соңына дейін іс-материалдарымен танысып, ақпанның алғашқы күндері сот басталуы тиіс екен.

"Не дейді" YouTube-арнасының авторы, журналист Думан Мұхаммедкәрім “тыйым салынған ұйым ісіне араласу” және “экстремизмді қаржыландыру” баптары бойынша күдікке ілінген. Оған мұндай айыптың тағылуына қуғындағы экс-банкир, оппозициялық саясаткер Мұхтар Әблязовтан алған сұхбаты түрткі болған.

Журналист 2023 жылдың маусым айынан бері қамауда отыр. Оның қамау мерзімі бірнеше рет ұзартылды.

Қараша айында Думан Мұхаммедкәрім белсенділер Әйгерім Тілеужан мен Марат Жыланбаевты қолдап, аштық ұстағаны хабарланған. Адвокаттың сөзінше, Думан денсаулығын қалпына келтіру үшін жуырда тағы емделмек.

Думан Мұхаммедкәрімнің қамалуын Қазақстан журналистерінің тең құқылы федерациясы, Халықаралық журналистер федерациясының қауымдастырылған мүшесі (International Federation of Journalists) айыптаған. Қазақстандық құқық қорғаушылар Думан Мұхаммедкәрімді "саяси тұтқындар" қатарына қосқан.

30 мамыр күні Стамбұлда үстіне жай киім киген белгісіз біреулер Түрікменстаннан шыққан белсенді Үмида Бекжанованы ұстап, депортация орталығына алып кеткен. Мұны 31 мамыр күні Швецияда тұратын түрікмен оппозиционері Халмурад Союнов Үмиданың адвокаттарына айтқанына сүйеніп, өзінің YouTube-арнасында хабарлады .

Союновтың айтуынша, Түрікменстанның арнаулы қызметі мен Түркиядағы елшілігінің өкілдері Үмида Бекжанованың Стамбұлдағы тұрғылықты мекенжайын ұзақ уақыт бойы анықтай алмаған. Оны табу үшін түрлі айла-шарғы қолданған. Атап айтқанда, қаңтар айында Үмидаға банктен визасының мерзімі аяқталғанына байланысты банк картасы жабылғаны жайлы хабарлама түскен.

"Бұл хабарлама Үмидаға жай түскендей әсер етті, өйткені ол қыркүйекте алған визаның мерзімі мұншалықты тез аяқталуы мүмкін емес еді. Ол бұл жөнінде бірден адвокатына хабар берді", – деді Союнов.

Алайда, Үмида Бекжанованы аңдығандар 30 мамырда оны қолға түсірген. Халмурад Союновтың айтуынша, Үмиданы Түркияға жұмыс істеуге барған келіні арқылы алдап шақырып алып ұстаған.

"Өздерін полицияданбыз деп таныстырған, жай киім киген адамдар әуелі оның келіні қайда тұрып жатқанын анықтап, кейін Үмидаға хабарласып, сол жерге баруға көндірген"ғ – деді Халмурад Союнов. Оның мәліметінше, Үмиданы сол жерде ұстап, шағын автобусқа салып, белгісіз жаққа алып кеткен.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Түркия билігі түркімен оппозиционері Үмида Бекжанованың ықтиярхатының күшін жойған

1 маусым күні күндіз белгілі болғандай , Үмиданы Түркіменстанға экстрадициялау үшін Стамбұл әуежайына жеткізген деп хабарлады turkmen.news сайты. Оның серіктестері Үмиданың қолында ешқандай құжаты жоғын айтты.

2 маусым күні Азаттық Азия тілшісіне берген сұхбатында turkmen.news сайтының негізін қалаушы Руслан Мятиев, Бекжанованың адвокатының айтқанына сүйеніп, түрікмен белсендісі қазіргі уақытта депортация орталығында отыр деп мәлімдеді.

"Оны Арнавуткөй ауданындағы [Стамбұлдың еуропалық бөлігіндегі аудан – ред.] депортация орталығынан алып шығып, "әуежайға апарамыз" деген желеумен Інджегіздегі депортация орталығына жеткізген", – деп айтқан Үмида Бекжанованың адвокаты Руслан Мятиевке.

Үмида Бекжанова бірнеше жылдан бері Түркияда заңды негізде тұрып, жұмыс істеген. Ол Түркияда тұрып жатқан өзге де түрікмен белсенділері сияқты, Түрікменстанның авторитар билігін ашық сынайтын белсенді ретінде танылған.

Түрікмен құқық қорғаушыларының айтуынша, ресми Ашғабат Түркияда белсенділік танытқан Үмида Бекжанованың оппозициялық қызметін тоқтатуға бірнеше рет әрекеттенген: оның елде қалған туыс-жақындарына қысым көрсеткен. Мысалы, кенже ұлының үстінен жалған айыппен қылмыстық іс қозғап , оны тергеу барысында электр тоғымен азаптағаны жөнінде Үмиданың өзі айтқан. Қазір ол ұлы бас еркіндігінен айырылып, қамауда жазасын өтеп жатыр. Үмида Түркияда тұрған жылдары белгісіз біреулер оған бірнеше рет қоқан-лоқы жасап, қорқытпақ болғанын мәлімдеген.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Жұмысқа кеткен, хабар жоқ". Орталық Азиядан шыққан мигранттардың Түркиядағы жағдайы

Биыл сәуір айының аяғында Түркияда тағы екі танымал түрікмен белсенді – Әлішер Сахатов пен Абдулла Орусов ұсталған. Қазір екеуі де депортация орталығында қамауда отыр. Олардың туыстары мен құқық қорғаушылар Анкара билігін түркімен белсенділерін Түрікменстанға бермеуге үндеп, олар Отанында азаптауға ұшырап, өліп те кетуі мүмкін екенін айтқан.

Кейінгі жылдары Түркияда тұрып жатқан түрікмен белсенділеріне жергілікті құқық қорғау органдары тарапынан, көбіне Ашғабаттың сұрауы бойынша, қысым күшейгені байқалады. Бұған дейін де Түркияда бірқатар оппозициялық блогер ұсталып, еліне депортацияланған еді. Олардың қатарында Фархад Мейманқұлиев, Ровшан Клычев, Сердар Дурдылыев және Мердан Мұхаммедов бар. Кейбірінің тағдыры әлі күнге дейін белгісіз. Түркіменстанда Мейманқұлиевті 22 жылға соттап, түрмеге отырғызған.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Түркияға баратын түркімен азаматтары "саяси белсенді" болмауға уәде беріп, "кепілгер" іздеуге мәжбүр

Стамбұлдың бас прокуратурасы қала мэриясының 47 қызметкерін қамауға алуға пәрмен берді. Олар "пара алған" және "бопса жасаған" деген күдікке ілінген.

Haberturk телеарнасының хабарлауынша, бұл шенеуніктер Стамбұл қаласының мэрі Экрем Имамоғлының үстінен қозғалған жемқорлық ісі аясында тұтқындалған.

Түрік арнасының мәліметінше, қазіргі уақытқа дейін 31 адам ұсталған. Олардың арасында Стамбұлдың Бешікташ және Бүйүкчекмедже деген екі ауданының әкімдері бар. Тергеу долбары бойынша, Бүйүкчекмедже мэрі Хасан Ақгүн мен оның қоластындағы шенеуніктер кәсіпкерлерді өздеріне виллалар мен пәтерлер "сыйлауға" я болмаса жергілікті баскетбол командасына "қайырымдылық жасауға" мәжбүрлеген.

Хабарларға сәйкес, бұл шенеуніктер талаптарын орындамаған кәсіпкерлерге құрылыс жүргізуге және нысандарды пайдалануға беруге рұқсат бермеген.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Ердоғанның қарсыласы қамалды, халық толқыды. Түркияда не болып жатыр?

Стамбұл қаласының мэрі, Түркия президенті Режеп Тайып Ердоғанның басты саяси бәсекелесі Экрем Имамоғлы биыл наурыз айында қамауға алынған. Оны тергеу ісі аясында жүзден астам адам – саясаткерлер, журналистер мен кәсіпкерлер де ұсталған.

Прокуратура Стамбұл мэрі мен "тағы көптеген тұлғалар" кәсіпкерлерді ақша беруге мәжбүрлеп, заңсыз табыс тапқан және қылмыстық жолмен келген қаражатты заңдастырумен айналысқан деп мәлімдеп, Экрем Имамоғлыны "қылмыстық ұйымның басшысы" деп атаған.

Оппозициялық партиялар мен адам құқығын қорғайтын ұйымдар бұл істі сайлауда Ердоғанға қауіпті бәсекелес болатын тұлғаға қарсы бағытталған әрекет деп бағалады. Ал Имамоғлы өзіне тағылған айыптарды "ойдан шығарылған және жала" деп атады.

Бұған дейін Стамбұл университеті Экрем Имамоғлының дипломын әлдебір "айқын қателікке" байланысты жоятынын мәлімдеген. Бұл шешім күшінде қалатын болса, Имамоғлы Стамбұл мэрі сайлауына түсу құқығынан айырылады, өйткені мэр лауазымына кандидаттың жоғары білім алғаны туралы дипломы болуы шарт.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Қымбатшылық елді саясиландырды". Түркиядағы наразылық Орталық Азия тумаларының көзімен

Алматы қаласындағы "Шапағат" ықшамауданында болған жарылыс салдарынан бір ер адам қаза болған.

Қаланың төтенше жағдайлар департаменті баспасөз қызметінің хабарлауынша, оқыс оқиға 2 маусым күні сағат 13:55 шамасында, Биянху көшесінде орналасқан үйді бұзып жатқан кезде болған. Алдын ала дерек бойынша, газ қоспасы жарылып, салдарынан 1980 жылы саманнан соғылған ғимарат едәуір бүлінген. Бірақ өрт шықпаған.

- Оқиға орнынан 1949 жылы туған ер адам өлі табылды. Құтқарушылар сол жерде жұмыс істеп жатыр, - деп хабарлады ТЖД баспасөз қызметі.

Жарылысқа не себеп болғаны әзірше белгісіз, оны жедел тергеу тобы анықтайтын болады.

Маусымның 2-і, дүйсенбі күні Талдықорғанда Шерзат Полаттың өліміне қатысты сот процесінде жарыссөз басталды.

Мемлекеттік айыптаушы соттан жасөспірімнің қазасына байланысты айып тағылған тоғыз адамды қылмыс жасағаны үшін айыпты деп тануды сұрады. Прокурор оларды келесідей мерзімге бостандығынан айыруды ұсынды:

• Абзал Шынасыл – Қылмыстық кодекстің 99-бабының 2-бөлігі (адам өлтіру) және 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) және 24-баптың 3-бөлігі (қылмыс жасауға дайындалу және қылмыс жасауға оқталу) бойынша – 23 жыл;
• Равиль Сакиев – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) және 293-24-баптың 3-бөлігі (адам өлтіруге оқталу) – 20 жыл;
• Шыңгыс Белғожаев – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық)– жеті жыл;
• Дархан Әскентай – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) – жеті жыл;
• Нұрқияс Ілиясов – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) – тоғыз жыл;
• Нұрбол Тоқтаубаев – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) – жеті жыл;
• Азамат Тоқтаубаев – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық), оған қоса 188-бап (ұрлық) бойынша – 15 жыл;
• Дидар Қалиахмет – 293-баптың 3-бөлігі (бұзақылық) – жеті жыл;
• Д. (кәмелетке толмаған) – 434-бап (ауыр қылмыс жасалғанын хабарламау) – бір жарым жыл.

Бұған қоса, прокурор Дана Сарсенбай жәбірленушілердің материалдық және моральдық шығынды өтеу жөніндегі талап арыздарын толық көлемде қанағаттандыруды, қылмыстық іс бойынша куәгерлер Эльмира Нұрбекова мен Дана Жақсыкелдінің әрекеттерін тексеріп, оларға құқықтық баға беру үшін жеке қаулы шығаруды сұрады. Бұған дейін жәбірленуші қылмыс оқиғасы болған жерде айыпталушылармен бірге жүрген осы екі куәгерді де қылмыстық іс аясында, жасалған "қылмыс туралы хабарламау" дерегі бойынша жауапқа тартуды сұрап өтініш білдірген. Прокуратура Юлдаш Рузбакиев пен Арлан Қазыкенов есімді куәгерлерге де құқықтық баға беруді сұрады.

Дүйсенбі күнгі сот отырысында прокурор Сарсенбай бұл істі "топ болып адам өлтіру" ретінде тергеуді сұраған жәбірленуші тараптың өтінішіне қатысты түсініктеме берді. Оның айтуынша, сот-медицина сараптамасының қорытындылары мен іс материалдарына сәйкес, Шерзат Полат денесіне бір рет кірген пышақ жарақаты салдарынан қансырап қаза болған.

"Мысалы, Шыңғыс Белгожаев Полаттың басын пышақтың сабымен ұрған, ал сол кезде оның пышақтың ұшымен соғуына да мүмкіндік болған. Ілиясов аңшы мылтығының дүмімен ұрған. Мылтық оқтаулы болған. Сараптама қорытындысына сәйкес, жерде жатқан Полатқа тиген соққылар оның денсаулығына зиян келтірмеген және өліміне себеп болмаған", – деп түсіндірді прокурор.

Өткен аптада судья Ержан Жанұзақов Шерзат Полаттың өліміне қатысты істі прокуратураға қайтаруды сұраған жәбірленуші жақтың өтінішін қанағаттандырмай тастаған еді. Жәбірленушілер қылмысты "топ адам жасағанмен, бір адамға ғана адам өлтіру айыбы тағылып отыр" деген уәж айтқан болатын.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Шерзаттың өліміне қатысты сот: судья істі прокуратураға қайтару туралы өтінішті орындамады

Польша президенті сайлауының екінші кезеңінде оппозициядағы консервативтік "Құқық пен әділет" (PiS) партиясының кандидаты Кароль Навроцкий жеңіске жетті. Польша Ұлттық сайлау комиссиясының мәліметінше, дауыс берген сайлаушылардың 50,89% Навроцкийді қолдаған деп хабарлады TVP Info телеарнасы мен Rzeczpospolita газеті.

Навроцкийдің бәсекелесі, Варшава қаласының либерал мэрі Рафал Тшасковскийгі сайлаушылардың 49,11% қолдау білдірген.

Дауыс беру аяқталғаннан кейінгі алғашқы экзитполдар Тшасковский аз ғана басымдықпен алда келеді деп көрсеткен еді. Алайда кейіннен Навроцкий озды.

Ұлттық сайлау комиссиясының деректері бойынша, 1 маусымда Польша президентін сайлауға дауыс берудің екінші кезеңіне елде тіркелген сайлаушылардың 71,6% қатысқан. Польша үшін бұл рекордтық көрсеткіш.

Сонымен қатар шетелде дауыс берген поляктардың 63,49% Рафал Тшасковскийге қолдау танытқан. Кароль Навроцкийді 36,51% сайлаушы таңдаған. Шетелдегі сайлаушылар белсенділігі де бұл жолы ерекше жоғары болды – 84,26%.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Польшада президент сайлауына түскен екі кандидат та жеңіске жеткенін жариялап үлгерді

Осыған дейін Польша президенті болып екі мерзімге сайланған Анджей Дуда өзімен партиялас Навроцкийдің сайлауда жеңіп шығуына байланысты Х әлеуметтік желісінде: "Мықты күйіңде қал, ПОЛЬША!" деп жазды. Польша президенті бес жыл мерзімге сайланады, сыртқы саясатқа ықпал етеді, үкіметті тағайындайды және қарулы күштердің жоғарғы бас қолбасшысы саналады.

Саяси сарапшылар премьер-министр Дональд Туск үшін реформаларды жүзеге асыруға Тшасковскийдің жеңіске жеткені маңызды еді дейді. Ал қазір енді кезектен тыс парламент сайлау қаупі қылаң берді.

"Алда бізді күрделі саяси кезең күтіп тұр, ол екі жылға созылуы, бәлкім одан да қысқа болуы мүмкін. Ұлттық жад институтының президенті, егер ол мемлекет басшысы болып сайланса, мерзімінен бұрын парламент сайлауын өткізуге тырысатынын мәлімдеген. Бұл іске аса ма, жоқ па – барлығы PiS үшін қай сценарий тиімді болатынына байланысты болмақ. Дональд Туск үкіметін жаңа президент баяу әлсірете ме, әлде одақтар ауысып, қазіргі үкімет құлай ма?" – деп жазады Rzecpospolita.

Reuters агенттігінің жазуынша, Навроцкий Венгрия премьер-министрі Виктор Орбан мен Словакия премьері Роберт Фицоның жаңа одақтасына айналуы мүмкін. Бұған дейін Польша баспасөзі АҚШ президенті Дональд Трампқа Навроцкийдің бүйрегі бұратынын, ол украин босқындарын сынға алғанын жазған. Навроцкийдің жеңісі Чехияның еуроскептик оппозициясының жетекшісі, бұрынғы премьер-министр Андрей Бабишке де серпін беруі мүмкін деп жазды агенттік. Алдағы қазан айында өтетін сайлауға дейінгі жүргізілген сауалнамаларда әзірге ол алда келеді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Ұлыбритания, Германия, Франция және Польша басшылары Киевке барды

Бүгін, 2 маусымда Стамбұлда Украина мен Ресей өкілдері бейбітшілік келісімі жөніндегі келіссөзге келудің шарттары жөнінде кезекті рет кездеспек.

Осы кездесу қарсаңында Reuters ақпарат агенттігі Украина делегациясы Ресей жағына ұсынбақшы болып отырған бейбіт ұсыныстардың толық мәтінін жариялады.

Журналистер танысқан құжат "Келісім мен келіссөздер процесінің негізгі принциптері", "Келесі қадам – атысты тоқтатудың және мемлекет басшылары кездесуінің күн тәртібін келісу", "Атысты тоқтату", "Сенімді нығайту шаралары" және "Көшбасшылар кездесуі" деп аталатын бес бөлімнен тұрады.

Бірінші бөлімде келіссөздер принциптері атап жазылған. Мысалы, құрлықта, теңізде және әуе кеңістігінде кемінде 30 күнге атысты толық әрі сөзсіз тоқтату қажет деп көрсетілген. Бұл бітімнің сақталуын АҚШ-тың жетекшілігімен, үшінші елдердің қатысуымен бақылау ұсынылған.

Бұған қоса "бәрін бәріне" қағидасы бойынша тұтқын алмасу жөніндегі ұсыныс та бар.

Reuters агенттігінің хабарлауынша, мәтінде Киевтің бейтарап мәртебеден бас тартатыны және Украинаға Еуропа одағы мен НАТО-ға кіру мүмкіндігін сақтауға рұқсат берілетіні жайлы, оған қоса армия саны мен орналасуына шектеу қойылмайды, ел аумағында шетел әскері болуына да тыйым салынбайды деп жазылған.

Құжатта жер мәселесі атыс толық тоқтатылғаннан кейін ғана қарастырылсын деген ұсыныс айтылған. Сонымен бірге бұл мәселеде халықаралық қауымдастық 2014 жылғы ақпаннан бері Киевке бағынышты аймақ болудан қалған Украина жерлерін Ресейдің юрисдикциясында деп мойындамайтыны көрсетілген.

Оған қоса Киев Ресейге салынған санкцияларды кезең-кезеңімен алып тастау жайын қарастыруға болады, алайда оларды қайта енгізу мүмкіндігі сақталады дейді. Сонымен қатар, Ресейдің егеменді активтері репарациялар толық төленбейінше бұғаттаулы күйде қалады деп ескерткен.

Украина мен Ресей көшбасшыларының кездесуі бейбітшілік бітімінің негізгі тармақтарын келісудің шешуші шарты ретінде аталған.

Ал Ресей өз ұсыныстарының жобасын әлі жария еткен жоқ. Бұған дейін Ресей сыртқы істер министрлігі Украина бейтарап әрі [НАТО] блогынан тыс ел мәртебесіне ие болсын және орыс тілін қолдануға қатысты заңдардың күшін жойсын деген шартын айтқан болатын.

Бұдан бөлек, Мәскеу Киевтен Қырым аннексиясын және Украинаның Донецк, Луганск, Херсон мен Запорожье облыстарының басып алынған аймақтарын Ресей бақылайды деп ресми түрде мойындауын талап етіп отыр.

Reuters мәліметінше, Ресей мен Украина делегацияларының келіссөзі 2 маусым күні Мәскеу уақытымен сағат 13:00-де Стамбұлдағы Шыраған сарайында басталмақ. Украина президенті Владимир Зеленский Киев делегациясы кездесуге қатысатынын растады. ТАСС агенттігінің дерегі бойынша, Ресей делегациясы жексенбінің кешінде Түркияға барған.

Украина қарулы күштері Құрлық әскерінің қолбасшысы, генерал Михаил Драпатый 1 маусым күні өзіне бағынышты әскердің оқу-жаттығу бөлімшесі орналасқан Днепропетровск облысындағы полигондардың біріне Ресей күштері зымыранмен шабуыл жасағаннан кейін отставкаға кету жөнінде шешім қабылдады.

Украина армиясының баспасөз қызметі таратқан алдын ала деректер бойынша, жексенбіде Ресей жасаған шабуыл салдарынан украиналық 12 адам қаза тауып, 60-тан астамы жараланған деп хабарлады Азаттықтың Украин қызметі. Бұл оқиғаға байланысты Құрлық әскері қолбасшылығы арнайы комиссия құрып, қызметтік тергеу бастаған.

Украинаның бұқаралық ақпарат құралдарының жазуынша, генерал Драпатый бұл оқиғаға өзін кінәлі сезініп отыр. Ол "өзім берген бұйрықтардың толық орындалуын қамтамасыз ете алмағаным үшін жауаптымын" деп есептейді.

"Мен Украина қарулы күштері Құрлық әскері қолбасшысы лауазымынан отставкаға кетуді ұйғардым. Біздің жауынгерлеріміздің өмірін жалмаған 239-полигондағы қайғылы оқиға үшін жеке жауапкершілігімді сезінгендіктен осындай саналы шешім қабылдадым", – деп жазды Драпатый өз Telegram-арнасында.

1 маусым күні Ресей күштері зымыранмен шабуыл жасаған сәтте жеке құрам сапқа тұрғызылмаған болатын. Украина қарулы күштері егер полигондағы әскери қызметшілердің қаза табуына немесе жаралануына лауазымды тұлғалардың әрекеті не әрекетсіздігі себеп болғаны анықталса, кінәлі адамдар қатаң жауапқа тартылатынын айтты.

Украина қарулы күштерінің дерегіне қарағанда, өткен жексенбі күні Ресей армиясы Украинаның "Шығыс" операциялық қолбасшылығының жауапкершілігіндегі аймаққа зымыранмен шабуыл жасаған. Днепр қаласында штабы орналасқан "Шығыс" қолбасшылықтың әскері Днепропетровск, Донецк, Запорожье, Луганск және Харьков облыстарында әрекет етеді.

Польшада президент сайлауының екінші кезеңіне дауыс беру аяқталғаннан кейін биліктегі "Азаматтық коалицияның" кандидаты, Варшава қаласының мэрі Рафал Тшасковский де, оның бәсекелесі – оппозиция өкілі Кароль Навроцкий де өздерін жеңімпаз деп жариялады.

Кейінгі экзитпол қорытындыларына сәйкес, Навроцкий сәл ғана басымдықпен алда келеді – ол 51% дауыс жинаған, ал Тшасковсий 49% дауыс алған. Бұған дейінгі экзитполдар нәтижесі керісінше болған еді – Тшасковский 50 пайыздан сәл ғана асатын дауыс жинаған. Ал консервативтік "Құқық пен әділеттілік" партиясының кандидаты Навроцкий 50 пайыздан сәл төмен дауыс алған.

Алайда бұл әлі сайлаудың ресми әрі түпкілікті қорытындысы емес: әдетте экзитполдардың статистикалық қателік мөлшері шамамен 2% болады, яғни Навроцкийдің басымдығы осы шектен аспайды. Дауыс санау әлі жалғасып жатқандықтан әзірге нақты бір кандидаттың жеңісі туралы кесіп айтуға әлі ерте.

Әйткенмен, бұл бәсекелес екі кандидатқа өз жеңісін жариялауына кедергі болған жоқ.

"Біз жеңдік!", – деп жариялады Варшава мэрі Польша астанасында жақтастары алдында сөйлеген сөзінде. "Әрбір берілген дауыс үшін барлық поляк халқына алғысымды білдіремін", – деді ол.

Рафал Тшасковский 2018 жылдан бері Варшава мэрі қызметін атқарып келеді және еуропалық бағыт ұстанатын либерал саясаткер ретінде танымал. Оны премьер-министр Дональд Туск басқаратын "Азаматтық коалиция" қолдайды.

Кароль Навроцкий консервативтік "Құқық пен әділеттілік" партиясына сүйенеді. Бұған дейін екі мерзім қатарынан Польша президенті болып сайланған Анджей Дуда да осы партияның өкілі.

2024 жылы ақпан айында Ресей Польша аумағындағы Қызыл армия ескерткіштерін бұзуға байланысты қозғалған қылмыстық іс аясында Навроцкийге халықаралық іздеу жариялаған.

Польшада 18 мамырда өткен президент сайлаудың бірінші кезеңінде Тшасковский 31,4 пайыз дауыс жинап, Навроцкийден екі пайызға жетпейтін сәл басымдықпен озып шыққан еді.

Польшаның Ұлттық сайлау комиссиясының төрағасы Сильвестр Марциняктың айтуынша, сайлаудың екінші кезеңінің қорытындысы шетелден келетін бюллетеньдер жеткізілгеннен кейін белгілі болмақ. Сайлаудың алдын ала ресми қорытындысы бүгін, 2 маусым күні жариялануы тиіс.

Жексенбі, 1 маусым күні Ресейдің бірнеше өңіріндегі әскери әуе базаларына дрондар шабуыл жасады. Украинаның арнаулы қызметі Ресейдің 40 әскери ұшағын жоюды көздеген "Өрмек" ("Паутина") операциясы жайлы хабарлады.

"Осторожно, новости" telegram-арнасы Мурманск облысындағы Оленегорск қаласының тұрғындары жарылыстар мен өрт болғанын хабарлады деп жазды. Қаланың іргесінде "Оленья" әскери аэродромы бар. Supernova+ telegram-арнасы кемінде он жарылыс естілген дейді.

Baza telegram-арнасының мәліметінше, дрондар автотұрақта тұрған жүк көліктерінен ұшып шыққан. Бір жүк көлігінің жүргізушісі ұсталған.

Әлеуметтік желілерде ақпарат тарап кеткеннен кейін Мурманск облысының губернаторы Андрей Чибис аймаққа дрондар шабуыл жасағанын растады. Алайда ол шабуылдардың нақты қай жерде және қандай нысандарға жасалғаны жайлы ақпарат бермеді. Шенеунік халықты дрондарға қатысты фото және видеоларды әлеуметтік желіге жүктемеуге және ешкімге жібермеуге үндеді.

Сонымен қатар, Ресей Украинаға басқыншылық соғысын бастаған 2022 жылдан бері алғаш рет Сібірге дрон шабуылы жасалды. Иркутск облысының губернаторы Игорь Кобзевтің айтуынша, Средний кентіндегі әскери бөлім шабуылға ұшыраған.

"Новомальтинск елді мекеніндегі ескі ғимаратқа бір дрон түсті. Дрондардың нақты саны әлі анықталған жоқ", – деді ол.

Бұған қоса, Кобзев дрондар ұшып шыққан жүк көлігі "бұғатталғанын" хабарлады.

Бұған дейін әлеуметтік желілерде Иркутск облысы Усольск ауданында әуеге түтін көтеріліп жатқаны көрінетін фотосуреттер мен видеолар жарияланған. Ол жерде ресейлік Ту-22М3 бомбалаушы ұшақтары жайғасқан "Белая" әскери аэродромы бар.

Рязань облысының губернаторы Павел Малков та өзі басқаратын өңірге дрондар шабуылдағанын хабарлады. Оның айтуынша, ешкім зардап шекпеген.

"Атып түсірілген дронның сынығы бір тұрғын үйдің шатырын зақымдады, қандай материалдық шығын келгені есептеліп жатыр", – деп жазды ол.

Рязань қаласының іргесінде "Дягилево" әскери аэродромы орналасқан.

Украиналық "Бабель" басылымы өз дереккөздеріне сүйеніп, Украина арнаулы қызметтері 40-тан астам ресейлік әскери ұшақты (арасында А-50, Ту-95 және Ту-22М3 бар) жоюды көздеген "Өрмек" операциясын іске асырды деп хабарлады.

Журналистер бірнеше видео да жариялады. Солардың бірінде Иркутск облысындағы "Белая" әскери аэродромына дрон шабуылы жасалған сәт деп көрсетілген бейнежазба бар.

Кейінірек "Бабель" басылымының Украина қауіпсіздік қызметіндегі дереккөздері украин дрондары Ресейдегі төрт әскери нысанды – "Белая", "Дягилево", "Оленья" және "Иваново" аэродромдарына шабуыл жасағанын растаған.

Дереккөздердің айтуынша, Украина арнаулы қызметтері Ресей әскери аэродромдарына шабуыл жасау операциясына бір жарым жыл бойы дайындалған. Оны Украина президенті Владимир Зеленскийдің өзі тікелей қадағалаған, ал операцияны Украина қауіпсіздік қызметінің басшысы Василий Малюк пен оның қоластындағы қызметкерлер жүзеге асырған.

Алдымен Ресейге дрондарды, одан соң арнаулы контейнерлерді жеткізген. Кейінірек сол контейнерлерге дрондарды жасырып орналастырған. Ал контейнерлер қақпағын ашуды және ішіне жасырылған дрондарды ұшыруды қашықтан басқарған.

Украина арнаулы қызметі "жиынтығы 41 ресейлік ұшаққа шабуыл жасалды, бұл операцияға қатысқан адамдар қазір Украинада" деп хабарлады.

Axios басылымы аты-жөні аталмаған украин шенеунігінің сөзіне сүйеніп, Украина бұл операция жөнінде АҚШ президенті Дональд Трамп әкімшілігін алдын ала хабардар еткен деп жазды. Ал CBS News дереккөздері болса, Ақ үй бұл шабуылдан хабарсыз болған деп айтқан.

"Президент резиденциясы мен әкімдік ғимаратына шабуыл жасады" деп айыпталып, 1 жыл 8 айға сотталған Қосай Маханбаев қаржы министрлігі үстінен шағым түсірді. Адвокаты Айнара Айдарханның сөзінше, Қосай Маханбаев сот үкімінде көрсетілген мерзімнен 2 ай 9 күн артық қамауда отырған.

Бірінші сот инстанциясы Маханбаевты 1 жыл 9 айға соттаса, апелляциялық инстанция бұл мерзімді 1 жыл 8 ай қылып азайтты. Адвокаттың сөзінше, апелляциялық соттың үкімі күшіне енсе де, Маханбаев дер кезінде босатылмаған.

"Біздің қолымызда қылмыстық-атқару жүйесі комитетінен келген ресми жауап бар. Апелляциялық инстанцияның қаулысы оқылғаннан кейін ол бірден күшіне енеді. Оны сол күні босатуы керек болатын. Алайда сот үкімі оқылғанға қарамастан оны сол күні босатпаған. Ол басшылыққа, прокуратураға шағымданғанмен кеш босатқан" деді адвокат Азаттыққа.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Тарих әркімге бағасын береді". Қаңтар ісі: үш оқ, изолятордағы азап пен ауыр айып

Адвокат белсендінің шағымын қабылдату үшін де бірнеше ай күрескенін атап өтті. Оның сөзінше, сот жүктемесіне байланысты тараптардың келісімімен істі қарау Қарағандының аудандық сотына берілсе де, әуел баста ол қараудан бас тартқан. Тек апелляциядан кейін ғана істі қарауға кіріскен.

29 мамырда сот тыңдауы өткен. Адвокат процесті ашық өткізу туралы өтініш берген. Айнара Айдарханова енді сот процесіне журналистер мен бақылаушылар да қатыса алатынын жеткізді.

"Бірінші сот инстанциясы шағымымызды қанағаттандырады деп үміттенеміз. Бірақ біз бұл бюджет ақшасы екенін жақсы түсінеміз және бізге бәлкім, келесі инстанцияларға баруға тура келетін шығар. Қалай болғанда да нақты жағдайда тараптардың бірі келіспейді және апелляциялық сот та болады. Жоғарғы сотқа да баруымыз мүмкін шығар. Біз моральдық өтемақы ретінде 50 млн теңге өндіріп беруді талап етіп отырмыз. Қазір Қосайдың өзі ауруханада. Денсаулығы сыр берген. Сот Қарағанды облысында орналасқандықтан онлайн қатысып жатырмыз" деді адвокат Айнара Айдархан Азаттыққа.

Оның айтуынша, қаржы министрлігінің өкілдері шағымға қатысы жоғын, кінәлі мекемелер жауап беруі керек деп айтқан.

Азаттық әзірге бұл іс бойынша қаржы министрлігінен жауап ала алмады.

Қосай Маханбаев – Қаңтар оқиғасында ұсталып, Алматыдағы тергеу изоляторында азапталғандардың бірі. Оны Алматыдағы дүрбелең кезінде оқ тиіп, ауруханада жатқан жерінен полиция алып кеткен. 2022 жылы қазанда Алматы прокуратурасы Маханбаевтың азаптау ісі бойынша полиция қызметкерлері үстінен түсірген шағымын жапқаны белгілі болды.

2023 жылы Қаңтар оқиғасы бойынша айыпталған белсенді Қосай Маханбаев мәслихат депутаттығына кандидат ретінде тіркеліп, куәлік алған еді. Алайда бірнеше күннен кейін прокуратурадан арыз түсіп, Алматының сайлау комиссиясы әуелгі шешімнің күшін жойған. Аумақтық сайлау комиссиясы мұны "тергеуге қысым жасаудан сақтану" деп түсіндірген.

Былтыр маусымда Маханбаевтан өзге "президент резиденциясы мен әкімдікке шабуыл жасады" деген айыппен тағы 10 адам сотталды. Қазан айында апелляция соты үкімге өзгеріс енгізген.

Украина қорғаныс министрлігіне қарасты бас барлау басқармасы 31 мамырға қараған түні Запорожье облысының уақытша оккупацияланған Якимовка елді мекеніне жақын темір жол аумағында ресейлік әскери пойыз жарылғанын хабарлады.

Ақпаратқа қарағанда, отын цистерналары мен жүк тиелген тауар пойызы Ресей аннексиялап алған Қырымға қарай жылжыған. Жарылыстың салдарынан рельстер жолдан шығып кеткен.

"Запорожьеның басып алынған аумағы мен Қырымда басқыншылардың негізгі логистикалық артериясы бұзылды" деп жазылған басқарма хабарламасында.

Жарылыстан кейін темір жолда "Ұстау" жоспары жарияланған. Елді мекендерді Росгвардия сақшылары сүзіп жүр, бекеттерде тексерістер мұқият жүргізіліп жатыр.

Алматыда қала әкімін сайлау құқығын талап етіп, митинг өткізбек болған белсенділердің өтініші қабылданбады. Бұл жөнінде белсенді Марат Тұрымбетов хабарлады.

"Күткеніміздей, әкімдік сайлау құқығы үшін митинг өткізуге рұқсат бермеді. Қала халқы президенттің шешіміне риза болуы керек. Алматылықтар, біз әкімді сайлау деңгейіне әлі жетпеппіз" деп жазды белсенді желідегі парақшасында.

Алматы қалалық қоғамдық даму басқармасының 30 мамыр күні берген жауабында 8 маусымда белсенділер сұраған орындарда (Амангелді Иманов бағы, “Сарыарқа” кинотеатрының арты, Ганди саябағы) “жөндеу жұмыстары мен мәдени шаралар өтетіні” жазылған. Хатқа басқарма жетекшісінің орынбасары Б. Сариев қол қойған.

Әзірге басқарма өкілдері түсініктеме бермеді.

Бұған дейін белсенділер Алматыға Дархан Сатыбалды әкім болып сайланғаннан кейін әкімді тағайындау емес, сайлау құқығы мәселесін қозғап, өтініш берген еді. Белсенділер ұзақ уақыттан бері әкімді сайлау құқығын талап етіп келеді.

24 мамырда президент Қасым-Жомарт Тоқаев Қаңтар оқиғасынан кейін Алматы әкімі қызметіне кіріскен Ерболат Досаевты қызметінен босатып, оның орнына президент әкімшілігі жетекшісінің бірінші орынбасары болған Дархан Сатыбалдыны тағайындаған. Осыдан кейін әкімді тағайындау емес, сайлау қажеттігі мәселесі қайта көтерілген. Белсенділердің пікірінше, Алматыда әкімді сайламай қаланы тиімді басқару қиын. Себебі бұл қала басшылығына қаланың жағдайын жақсы білетін, ондағы мәселелермен жақсы таныс адамның келу мүмкіндігін зорайта түседі. Ал билік халық емес, "өзіне ыңғайлы" адамды тағайындайды.

Қазақстан президенті Қасым-Жомарт Тоқаев елдегі саяси реформасының бір бағыты ретінде ауыл және аудан әкімдерін сайлауды атап жүр. Осы күнге дейін ондаған аудан әкімі, бірқатар облыстық маңызы бар қала әкімі сайланды. Бірақ республикалық маңызы бар қалалардың, облыстардың басшылары әлі де тағайындалып келеді.

Саясаттанушы Шалқар Нұрсейітов бұған дейін Азаттыққа нағыз саяси реформа Алматы секілді ірі қалалар мен облыс басшыларын сайлаудан басталатынын айтқан еді.

"Билік мұндай қадамға не үшін бармай отыр дегенге келсек, бұл президентті көлеңкеде қалдыратын әкімдердің пайда болуына жол ашуы мүмкін. Сондықтан Ақорда мұндай шешімге асықпайды" деді ол.

АҚШ қорғаныс министрі Пит Хегсет Пекин Үнді-Тынық мұхит аумағында статус-квоны өзгерту үшін әскери күш қолдануға белсенді түрде дайындалып жатыр деп мәлімдеді. Ол Пекиннің Тайваньға басып кіру қатері сейілмегенін де айтты.

Сингапурдағы қауіпсіздік мәселелеріне арналған "Диалог Шангри-Ла" форумында сөйлеген Хегсет Қытай қатері "шын және одан қашып құтылу да қиын" деді.

"Пекин аймақтағы күштер балансын өзгерту үшін күш қолдануға дайындалып жатқаны барлығына түсінікті болуы керек" деді Пентагон жетекшісі. Ол АҚШ-тың Азиядағы одақтастарын қорғаныс шығынын арттыруға үндеді.

Хегсеттің айтуынша, Үнді-Тынық мұхиты аймағы Трамп әкімшілігі басымдық беріп отырған аймақтардың бірі.

Ал Еуропаның сыртқы саясат жөніндегі ведомство жетекшісі Кая Каллас Сингапурдағы форумда Украинадағы соғыс жалғасып жатқан шақта Ресей мен Қытай қарым-қатынасы нығаюына алаңдаушылық білдірді.

"Бұл қазіргі кезеңнің ең күрделі мәселесі" деді Каллас.

Ол Мәскеу мен Пекиннің "100 жылда байқалмаған өзгерістер көшін бастау" туралы мәлімдемелерін де атап өтті.

Каллас сонымен бірге Қытайды Ресейді қолдап отыр деп айыптады. Бұған дейін батыс елдерінің жетекшілері Пекин Мәскеуге қос мақсаттағы тауарларды жеткізіп отыр деп мәлімдеген. Мұндай тауарлар Ресейдің Украинаға қарсы соғысында пайдаланылуы мүмкін. Пекин бұл айыптауларды жоққа шығарып, тараптардың ешқайсысына көмектеспегенін айтқан. Ресей сыртқы істер министрлігі мұны жалған ақпарат деп атаған.

31 мамыр кешке Ресейдің Брянск облысы Выгоничи поселкасы маңында жолаушылар пойызына көпір құлады. Ресейдің күштік құрылымдарына жақын Baza, Mash, 112, Shot телеграм-арналары оқиға орнынан видео жариялады.

Брянск облысының губернаторы Александр Богомаз көпірдің құлағанын растады.

"Өкінішке қарай, зардап шеккендер бар. Оқиға орнында барлық жедел қызмет, билік органдарының өкілдері істеп жатыр. Зардап шеккендерге көмек көрсету үшін қолдан келгеннің бәрі жасалып жатыр" деді Богомаз.

Әзірге толық емес мәлімет бойынша, жеті адам қаза болған, 30 адам жарақаттанған.

Пойыз Климов — Мәскеу бағыты бойынша бара жатқан. Телеграм-арналардың жазуынша, көпірдің тіреуіші бұзылып, пойызға құлаған болуы мүмкін.

Мәскеу темір жолының хабарлауынша, "көлік қызметіне заңсыз араласудың нәтижесінде" пойыз рельстері жолдан шыққан.

Курск облысында Тросна-Калиновка тас жолының 48-шақырымында жүк локомотивіне көпір құлады. Тауар пойызының бір бөлігі көпір астындағы көлік жолына да түсіп, тепловоз өртенген. Көпірдің құлау себебі анықталып жатыр деп мәлімдеді Курск облысының губернаторы міндетін атқарушы Александр Хинштейн. Айтуынша, жүргізушілердің бірінің аяғы жарақаттанған, барлық бригада ауруханаға жеткізілген.

НАТО шығысқа қарай кеңеймеу туралы Мәскеудің талабын талқыламайды. Бұл жөнінде аты-жөнін айтпаған жағдайдан хабардар НАТО-ның бірнеше қызметкері Азаттыққа айтты.

Азаттық дереккөзінің айтуынша, шығысқа қарай кеңеюден бас тарту туралы Ресейдің талабы НАТО-ның кейінгі жиындары мен ресми кездесулерінің ешқайсысында талқыланбаған. Оның сөзінше, НАТО-да кез келген шешім ортақ консенсуспен қабылданады.

Таңдау мен одаққа қосылу еркіндігі бірқатар халықаралық келісімдерде бекітілгендіктен "кеңеймеу туралы жазбаша міндеттеме" ресейліктер қол жеткізе салатын оңай нәрсе емес деді Азаттықтың тағы бір дереккөзі.

28 мамырда Reuters агенттігі Ресей президенті Владимир Путин Украинадағы соғысты тоқтату шарттарының бірі ретінде батыс басшыларынан НАТО-ны шығысқа қарай кеңейтпейтіні жөнінде жазбаша міндеттеме талап еткені жөнінде жазған.

Жуырда АҚШ-тың Украина мәселелері жөніндегі уәкілі Кит Келлог "Ресей жағының бұл мәселеге алаңдауына негіз барын" мойындап, оны Мәскеумен талқылауға дайын екенін айтқан.

2019 жылы Жоғарғы рада Украинаның ЕО мен НАТО-ға толық мүше болу жоспарын бекіткен. Тиісті өзгерістер Украина Конституциясына енгізілген, әскери жағдай кезінде оны өзгертуге тыйым салынған.